Bilimkurguda Çocuk Motifi

Bilimkurguda çocuk motifi yerli üretimlerde çok fazla karşılaştığımız bir olay değil. Uluslararası üretimlerde ise oldukça fazla örneği var diyebiliriz. Burada çocuk kitabı olarak söylemiyorum bu durumu; genç veya yetişkin düzeyde okur kitlesi için yazılmış eserlere baktığımızda nadir karşılaştığımız bir durumdur.

Bilimkurguda çocuk aslında oldukça ilginç bir konu. Hem onun gözünden ve dünyasından, teknolojiye bakış açısı hem de teknolojinin ve diğer gelişmelerinin onun dünyasına etkisi ne derece büyük olacaktır? Bu cevabını merak ettiğim bir soru.

Thomas M. Disch, “Bilim Kurgunun Utançları” adlı makalesinde, bilimkurgunun çocuk edebiyatının bir dalı olduğunu iddia ediyor çünkü bu türü sevenler genelde onu gençliklerinin başlarında okumaya başlar ve birçok bilimkurgu hikayesi çocuklar hakkındadır. Bilimkurgunun temyizinde esasen çocukça olup olmadığına bakılmaksızın, yazarlarının çoğunun çocukluktan ve onun tematik sonuçlarından büyülendiğine şüphe yoktur: masumiyet ve potansiyellik.

Bilimkurguda Çocuk

Çocuklarla ilgili birçok türden bilimkurgu hikâyesi vardır ancak özellikle dört popüler varyant özel ilgi konusudur. İlki, iyi huylu psişik güçlere sahip çocukların hikâyesidir. Örnekler şunlardır: A. E. van Vogt’un Slan kitabı yeni oluşmakta olan bir telepatik süpermen topluluğu hakkında; Theodore Sturgeon’ın The Dreaming Jewels kitabı, bir karnaval tarafından evlat edinilmiş garip bir çocuk hakkında ve More Than Human, çocuklardan oluşan bir gestalt bilinci hakkında; Wilmar H. Shiras’ın Atomun Çocukları kitabı; John Wyndham’ın bir atom savaşından sonra telepatik mutant çocukları hakkında yazdığı The Chrysalids kitabı ve daha sonra Richard Cowper’ın Kuldesak ve Piper at the Gates of Dawn gibi kitapları benzer örnekler oluşturur. Bu çocukların yetenekleri iyi görünmektedir çünkü hikâyeler genellikle çocuğun bakış açısından anlatılır. Bu öykülerde tasvir edilen toplumlar, çocuklara zulmedebilir ancak sonrasında genellikle çocuklar okurun onayıyla kendi “yüksek” toplumlarını kazanır ve oluşturur. Jack Vance’in Cadwal II: Ecce ve Old Earth adlı eseri, istismar edilebilir ESP yeteneklerini canlandırmak için talihsiz çocuklara uzaylı bir ilaç dozunun verildiği temanın bir varyasyonudur.

Bilimkurguda Psişik Güçler ve Çocuk

İkinci tür, birincinin tersidir: genellikle habis psişik güçlere sahip canavar gibi çocukların hikâyelerinden bahsedilir. Örnekler şunlardır: Ray Bradbury’nin “The Small Assassin” kitabı, özel güçleri olmamasına rağmen ebeveynlerini öldüren bir bebek hakkında; Richard Matheson’un korkunç bir şekilde mutasyona uğramış bir çocuk hakkındaki “Born of Man and Woman” kitabı ve harika paranormal yetenekleriyle bütün bir topluluğu terörize eden bir bebek hakkında Jerome Bixby’nin It’s a Good Life kitabı; Alfred Bester’in Şeytanın Buluşu kitabı biraz benzer damarda bir eserdir. J. D. Beresford’un The Hampdenshire Wonder öyküsü, bu tür bir hikâyenin erken bir örneğidir; zira çocuk dâhisi tamamen dışarıdan görülmekte ve bu nedenle de korkutucu bir boyuta bürünmektedir. Bu tür öykülerde toplum genellikle çocuk tarafından tehdit edilir ve okuyucu toplumun tarafını tutmaya teşvik edilir. George Turner’ın Brain Child adlı eserinde, biyolojik ve psikolojik mühendislikle zekâ artırıcı bir deney tarafından yaratılan süper çocukları hem korkunç hem de çekici olarak nitelendirmek zordur. Tamamen canavarca olan çocuk karakterler, özellikle 1980’lerde, belki de henüz teşhis edilmemiş sosyolojik nedenlerden ötürü, süper çocuklara adanmış hikâyelerin sayısında belirgin bir düşüş gösterdiği bir on yılda, bir korku klişesi haline geldi.

Uzaylılar ve Çocuk

İlk ikisiyle örtüşen üçüncü tür, uzaylılarla ya da insanlarla birlikte olan çocukları ilgilendirir. O kadar farklıdır ki iyi ya da kötü etkiye yabancı da olabilirler. Örnekler arasında, Henry Kuttner’ın Mimsy Were the Borogoves adlı kitabında, Far Future eğitici oyuncaklarının iki çocuğa ebeveynlerinden bir kaçış yolu sağladığı; Ray Bradbury’nin, çocukların uzaylı istilacıların yanında yer aldığı Zero Hour kitabı; Arthur C. Clarke’ın Çocukluğun Sonu kitabında, uzaylı Overlords’un, kapasiteleri sıradan insanlar tarafından bilinmeyen ve belki de yıldızlar arasında tatbik edilmesi; Edgar Pangborn’un, Marslıların bir çocuğun zihninin kontrolü için yarıştığı Gözlemciler İçin Ayna kitabı ve John Wyndham’ın The Midwich Cuckoos kitabında, Earthwomenlerin uzaylılarla emprenye edilmesi ve doğurdukları ahlaksız çocukların korkunç psişik güçleri ve daha sonraki romanı Chocky’de, kafasında uzaylı bir “kardeş” yaşayan bir çocuğun anlatılması bu türe ait belli başlı örneklerdendir.

Zenna Henderson’ın çoğu Pilgrimage ve The People: No Different Flesh kitaplarında toplanan, halkla ilgili hikayeleri büyük ölçüde normal insan çocukları gibi görünen sempatik uzaylıları anlatması, Jack Williamson’ın The Moon Children kitabı ve Gardner Dozois’nın Chains of the Sea kitabı da bu kategoriye giriyor. Greg Bear’ın Yıldız Örsü kitabı, bir yıldız gemisinde bulunan ve uzaylılar tarafından soykırımsal süper varlıklara karşı savaşmak için eğitim gören ergen çocuklardan oluşan bir topluluğa -ancak yetişkinlere sahip değil- yer veriyor. Bu roman, tamamen ergen bir kültür yaratması açısından ilginçtir.

Bu üçüncü öykü biçiminin bir alt kümesi, tuhaflıkları ve insanlıktan farklı derecelerde uzaklaşmaları, hayvanlar tarafından büyütülmelerinden kaynaklanan çocuklarla ilgilidir: Rudyard Kipling’in kurdun büyüttüğü Mowgli’si, Edgar Rice Burroughs’un maymun tarafından yetiştirilen Tarzan’ı, dikkate değer örneklerdir. Diğer örnekler arasında, Mowgli’den hoşlanan, kurtlar tarafından büyütülen Lucan adlı televizyon dizisinin adı yer alır.

Bilimkurguda Çocuk ve Toplum

Dördüncü tip hikâye, çocuk ile yetişkin toplum arasındaki bir çatışmadan çok, çocuğun kendisini o topluma katılmaya layık olduğunu kanıtlama girişimleriyle ilgilidir. Robert A. Heinlein’in ilgili çalışmalarının çoğu, bu başlangıç kategorisine giriyor – örneğin, muazzam matematiksel yeteneği, içinde bulunduğu asteroide dönüşmüş uzay istasyonunu kurtarmasına olanak tanıyan bir çocuk hakkındaki ilk öyküsü Uyumsuz. Heinlein’in, Rocket Ship Galileo’dan Space-Suit – Will Travel’a kadar uzanan gençlik romanlarının çoğu, daha sonra Mars’ın Podkayne’sinde olduğu gibi, bu kalıba uyuyor. Erken gelişmiş çocuklar, zamanlarından önceki yetişkinler, Alexei Panshin’in Rite of Passage’da öyküsünde, James H. Schmitz’in Acemi öyküsünde, Telzey Amberdon hikayelerinde ve Samuel R. Delany’nin çalışmalarının çoğunda yer alır. Delany’nin romanları – örneğin Nova – Algis Budrys’in sözleriyle, “Büyülü Çocuk’un ilerleyişi, saf zarafeti ve sezgisel ustalığı herkesin yakından ilgisini çeken tanrısal masumiyeti” tanımıyla karakteristiktir.

Yetişkin toplumunun kabulünü (Heinlein tarzındaki disiplinden ziyade) çekicilik yoluyla kazanan “Sihirli Çocuk”, John Varley’in “In the Bowl” filminde olduğu gibi diğer yazarların çalışmalarında da yer aldı. Heinlein geleneğinde daha çok 1980’lerin romanı Orson Scott Card’ın, en ünlüsü Ender’s Game’de ve yine The Memory of Earth yazılmıştır. Bununla birlikte, bu kategoride yukarıda listelenen kitapların çoğu, uygun çocuklardan ziyade ergenlik sonrası gençler anlatılır. Bu tür kahramanlar, bilimkurguda o kadar yaygındır ki, geçiş ayinleri bilimkurgunun temel temalarından biridir. Listeyi uzatmanın pek bir anlamı olmasa da Earthchild gibi kitaplarda bilimkurgu görüntülerini tam olarak ergenlik acısı konusunda nesnel bağıntılar sağladığı için kullanıyor gibi görünen Doris Piserchia’dan da bahsetmeye değer.

Çocuk Motifinin Anlamı

Genel olarak edebiyatta olduğu gibi, çocuğun bakış açısı, dünyayı yeniden görmek için uygun bir açı sağlar ve bilimkurgu yazarları tarafından sıklıkla kullanılır. Böylece Kingsley Amis, Alternate-History romanı The Alteration’da koro çocuğu kahramanını iyi kullanır. Ray Bradbury, kendi çocukluk deneyimini nostaljik ve korkunç The Martian Chronicles Fantezisine ve Something Wicked This Way Comes’a dönüştürüyor. Gene Wolfe, The Island of Dr Death and Other Stories, The Fifth Head of Cerberus ve The Death of Dr. Island ve çocukluk anıları Barış gibi birçok romanının anı yapısına musallat olur ve onu şekillendirir. Harlan Ellison, Jeffty is Five kitabında, sürekli olarak beş yaşında olan bir çocuk hakkındaki fantezisini, ABD popüler kültürünün kalitesindeki belirgin düşüş hakkında bir açıklama yapmak için çocuğun bakış açısını kullanır. William Gibson’ın Mona Lisa Overdrive’ı, siber uzayda voodoo hikâyesinin şaşırtıcı olaylarını, gerçek bir çocuk olan dört kahramandan biri olan Japon kızı Kumiko’nun bilinciyle filtrelediğinde en başarılı ve hareketli öyküyü meydana getirir.

İlginç bir alt tür, bir çocukluk dünyasına ve bir yetişkinlik dünyasına sanki antropolojik olarak, çatışmaları acıya neden olacak iki farklı kültürmüş gibi karşı çıkan öykülerdir. Bu, Stephen King’in korku kurgusunun ve aynı zamanda bilimkurgusunun temel stratejisidir. James Patrick Kelly’nin Home Front adlı filminde, çocukların etkileşime girdiği, hamburger yediği ve sahne arkasında sonsuz, anlamsız bir savaş için hazırlanıldığını göstermesi özellikle acımasız bir unsur oluşturuyor.

Yirminci yüzyılın sonlarında bilimkurgu, çocuklarla ilgili kitap formunda özellikle yaygın olmasa da sinemada popülerdi. Açıkçası ilgili filmler arasında E.T.: The Extra-Terrestrial (1982), Explorers (1985), D.A.R.Y.L. (1985), Flight of the Navigator (1986) ve birkaçı sinema girişinde listelenen çeşitli “genç” filmler örnek olarak gösterilebilir.

Tamamen çocuklarla ilgili hikâyelere adanmış antolojiler arasında William Tenn tarafından düzenlenen Children of Wonder, Isaac Asimov tarafından düzenlenen Yarının Çocukları, Roger Elwood tarafından düzenlenen Demon Kind ve Children of Infinity, Stanley Schmidt tarafından düzenlenen Analog Anthology Number 3: Children of the Future ve son olarak Asimov, Martin Harry Greenberg ve Charles G. Waugh tarafından ortakça düzenlenen Children of the Future yer almaktadır.

Kaynak