Göğün Şehidi: Laika

“Hâlâ kim olduğumu tam olarak bilmiyorum; uzaya çıkan ilk insan mıyım yoksa görevlendirilen son köpek mi?”

Yuri Alekseyeviç Gagarin

Habersizce inançlarımıza ve hedeflerimize hizmet eden bir köpek var oldu. Tabii ki ilk değildi ve son olmadı ama farklıydı. Bilim tarihine baktığınızda birçok hayvanı bilerek ve isteyerek telef ettiklerini görebilirsiniz. Bahsettiğim köpeğin ismi Laika; belki duydunuz, belki duymadınız ama öğrenilmesi gerek.       

Laika, bir sokak köpeğiydi. Sokaklardan gökyüzüne giden ilk canlıydı. Gökyüzüne baktığımızda her insan farklı şeyler hisseder. Bundan sonra baktığınızda oranın bir mezarlık olduğunu da aklınızdan çıkarmayın lütfen. Milyarlarca yıldız dışında bir canlının da ruhunu kabul etti.

Peki, Laika kimdir?

Sovyetler Birliği Sputnik isimli uyduyu uzaya gönderdiklerinde tarih 4 Ekim 1957’yi gösteriyordu. O güne kadar kimsenin başaramadığını başaran Sovyetler, Sputnik uydusunu yerküreden 230-942 km arasında değişen yörüngeye oturtmaya başardılar. 83.6kg ağırlığında olan bu uydu bir turunu 96 dakikada tamamlıyordu. İnsanlığın gözlerini artık yerden göğe çevirmelerinin gerektiğini gösteren ilk işaret oldu. Sıradaki uçuş, Sputnik 2 idi.

Tabii ki bu durum büyük bir heyecan yarattı ve yeni denemeler için örnek oldu. Daha önce ABD ve SSCB, farklı hayvanları uzay denemeleri için kullandı.

Uzay uçuşlarının güvenliğini doğrulamak için fareler, sıçanlar ve köpekler teklif edildi. Maymunlar seçeneği de göz önünde bulunduruldu. Köpekler, maymunlara göre daha eğitilebilir ve sakin oldukları için tercih edildi.

Tasarımcılar, köpeklerin kütlesel sınırını 6-7kg olarak ayarladılar ancak birçok köpek uçuş için uygun değildi. Bu nedenle; köpekler, sokak hayvanları için kurulmuş bir barınaktan seçildi. Film, fotoğraf ve televizyon ekipmanlarındaki uzmanların önerilerine göre beyaz köpekleri seçmeye karar verildi çünkü beyazlar çerçevede daha iyi görünüyordu. Tüm beyazlar, basınç odalarındaki santrifüjler ve titreşimli masalardaki eğitim sonuçlarına göre elendi.

On köpeğin üçü, yapılan testlerde başarılı görüldü: Albina, Laika ve Mucha. Albina, birkaç yörüngesel uçuş yaptı ama verdiği sert tepkilerden dolayı deneyden çıkarıldı. Mucha, pençelerindeki hafif eğriliğinden dolayı fotoğraflarda çirkin görüneceğini düşündükleri için seçilmemişti ve bir “teknolojik köpek” haline getirildi. Ekipman ve çeşitli sistemlerin çalışmalarını denemek için kullanıldı.

Seçilen köpeğin gerçek adı Kudryavka; ancak personel çok havlamasından dolayı ona, Rusça “havlayan” anlamına gelen, Laika ismini verdi. Uçuştan önce Laika ameliyat edildi, bu sırada kaburgalara ve karotis arterine yakın nabız sensörüne solunum sensörleri takıldı.

Son aşamada, köpekler konteyner düzeninde uzun bir süre eğitilmişlerdir. Laika zaten Baikonur’dayken, birkaç saatliğine bir kabine koyuldu, burada beslenme teknesine alıştırıldı. Özel bir diyet uygulandı.

3 Kasım 1957 günü uçuş yapıldı.

Telemetri verileri, Laika’nın sıfır çekimde olduğu zaman aşırı yüklenmelerin ardından, nabız hızının neredeyse normal değerlere geri döndüğünü, motor aktivitenin ılımlı hale geldiğini, hareketlerin kısa ve pürüzsüz olduğunu gösterdi. Ancak nabzı normalleştirmek deneylerden daha fazla zaman aldı. Elektrokardiyogram patolojik değişiklikler göstermedi.

Laika, dünya etrafında 3 dönüş süresince yaşıyordu. Uydu, dönüş sırasında 40°C’ye yükseldiğinde Laika aşırı ısınmadan dolayı can çekişerek öldü. Uydu, dünya etrafında 2370 dönüş yaptı, sonra 14 Nisan 1958’de dünyaya döndü.

Merkez Komitesi’nden ve Bakanlar Konseyi’nden gelen özel bir komisyon, Laika’nın bir tasarım hatası nedeniyle öldüğüne inanmadı ve dünyadaki benzer koşullara sahip denemeler yapılmasını emretti ve bu da 2 köpeğin ölümüne neden oldu. Amaçsızca öldürülen iki köpek daha.

Bu sürede yedi gün boyunca SSCB, ölü bir köpeğin sağlığına ilişkin verileri aktardı. Lansmandan sadece bir hafta sonra, SSCB’nin Laika’yı uyuttuğunu iddia ettiler. Bu, Batı Ülkeleri’nde hayvan avukatlarından daha önce görülmemiş bir eleştiriye neden oldu.

Gerçek olaylar, 2002 yılına kadar gizli kaldı. Sputnik 2 projesinde çalışan Dimitri Maleşenkov yıllar sonra gelen açıklamasında ortaya çıktı. Laika kapsül yola çıktıktan sonra 5-6 saat civarı yaşamıştı. Bu yüzden neredeyse hiç yeterli veri edinememişlerdi. 

Bu ne durmalarına ne de gerilemelerine engel oldu. 12 Nisan 1961 tarihinde Vostok isimli bir uzay aracı hareket etti. İçinde bir canlı vardı. Giden tüm türlerden daha farklıydı. Tarih ona “Uzaya Giden İlk İnsan” ünvanı verecek ve ismi her daim kalacaktı. Yuri Gagarin isimli kozmonot SSCB’nin en büyük zaferlerinden biriydi. 

Şimdi bilinen en büyük isimler Neil Armstrong, Yuri Gagarin vs. ama unutulmaması gereken isimlerden biri Laika. SSCB bu durumdan ne kadar kederlendiğini dile getirmiş. Laika için anıtlar yapmış, posta pulları çıkarmış olsa da gerçek sadece üstünü kapatmaktan bir şey değildir. 

Yuri Gagarin, bütün konuyu özetlemişti aslında. Başarısından mutluydu ama bir farkının olmadığını biliyordu.

“Hâlâ kim olduğumu tam olarak bilmiyorum; uzaya çıkan ilk insan mıyım yoksa görevlendirilen son köpek mi?”